Zapewnienie odpowiednich warunków pracy jest obowiązkiem wynikającym z przepisów Kodeksu pracy, wiąże się jednak również ze wzrostem wydajności i ograniczeniem ilości i długości zwolnień lekarskich. Oznacza zatem bezpośrednie przełożenie na koszty działania firmy i ponoszone obciążenia. Przy pracy biurowej najważniejszymi elementami ergonomicznego stanowiska pracy jest odpowiednio wybrane biurko oraz wygodny fotel biurowy, dający możliwość regulacji i dostosowania do potrzeb konkretnej osoby oraz wykonywanych przez nią czynności. Za jedną z najważniejszych cech komfortowego i zdrowego siedziska jest uznawane prawidłowo wyprofilowane oparcie, co potwierdzają liczne badania naukowe i testy z zakresu ergonomii. Przekonajmy się, jakie jest znaczenie tego elementu oraz zobaczmy, jaką rolę odgrywa on w zapobieganiu występowania różnego rodzaju schorzeń i dolegliwości.
Czy długotrwałe siedzenie może być bezpieczne dla zdrowia?
Dłuższe pozostawanie w pozycji siedzącej kojarzy nam się z odpoczynkiem i wygodą. „Siedzenie” uznajemy zawsze za mniej meczące niż „stanie”. W rzeczywistości jednak długotrwałe przebywanie w jednej, wymuszonej pozycji zwykle wiąże się ze znacznym, choć często dostrzegalnym dopiero po dłuższym czasie obciążeniu mięśni, ścięgien i stawów. Choć z perspektywy dzisiejszych czasów i naszych codziennych aktywności wydaje się to nieco dziwne, człowiek jest fizjologicznie przystosowany do niemal ciągłego pozostawania w ruchu. Na taką budowę wpłynął tryb życia naszych dalekich przodków, którzy większość czasu spędzali na wędrówkach w poszukiwaniu pożywienia. Cały układ kostny i mięśniowy, podobnie jak pozostałe organy bardzo dobrze znoszą długotrwałe chodzenie, natomiast szybko reagują przeciążeniem na stanie czy siedzenie. Szczególnie „cierpi” tu kręgosłup oraz mięśnie szkieletowe, które muszą utrzymywać go w bezruchu.
Następstwami obciążeń układu mięśniowo-szkieletowego jest wiele doraźnie pojawiających się dolegliwości, ale też znaczna liczba przewlekłych chorób. Najczęściej mamy do czynienia z naciągnięciami mięśni, sztywnieniem stawów wskutek niewłaściwego krążenia i problemami z wydzielaniem mazi stawowej, której brak prowadzi do degeneracji chrząstki i trwałych uszkodzeń. Z czasem poza bólami mięśni i stawów dochodzi do rozwoju stanów zapalnych stawów, ścięgien i mięśni, a także do zapaleń nerwów. U osób siedzących w niewłaściwej pozycji z czasem prowadzi to do trwałych przykurczów mięśni oraz nadmiernej kompresji przestrzeni między kręgami. Pojawiają się wady postawy – skolioza będąca skrzywieniem bocznym czy lordoza wiążąca się z nienaturalnym wygięciem kręgosłupa do przodu.
Złe nawyki oraz nieodpowiednie zachowania podczas siedzenia są jednymi z najczęstszych przyczyn poważnych schorzeń i urazów. Warto zdawać sobie sprawę, że zachowanie prawidłowej pozycji siedzącej wymaga dużego wysiłku ze strony mięśni szkieletowych. Każde odchylenie od osi oznacza dodatkowe napięcie i długotrwałą pracę większości mięśni. Przeciążenia wynikają też z charakteru pozycji utrzymywanej podczas pracy. Z uwagi na wytężoną pracę, szczególnie narażone będą mięśnie obręczy barkowej i przedramion, mięśnie karku, a także rąk. Nieprzypadkowo wśród osób obsługujących przez dłuższy czas komputer pojawia się m.in. dolegliwość nazywana potocznie „łokciem tenisisty” albo „nadgarstkiem tenisisty”, która jest związana ze znacznym przeciążaniem mięśni i ścięgien.
Ciągłe siedzenie oznacza duże obciążenie dysków międzykręgowych. Najniższe jest ono w pozycji leżącej, kiedy to jest czterokrotnie niższe od normalnego poziomu pojawiającego się podczas krótkotrwałego stania. Przy siedzeniu z wyprostowanymi plecami i swobodnie opadającymi w dół rękoma obciążenie wzrasta do około 1,5 raza. Mocne pochylenie ku przodowi oznacza już dwukrotnie większą wartość. Na zwiększenie nacisku między kręgami będzie więc wpływało zarówno odchylenie od osi, jak i uniesienie przedramion, by pisać na klawiaturze albo obsługiwać myszkę.
Skutki długotrwałej pracy w pozycji siedzącej nie muszą być jednak groźne dla zdrowia. Zapobieganie problemom wymaga jednak odpowiedniego przystosowania stanowiska pracy – w tym przede wszystkim wyboru właściwego fotela lub krzesła biurowego.
Jakie elementy są kluczowe w ergonomicznym krześle biurowym?
Długotrwałe siedzenie w jednej pozycji może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia, bywa jednak konieczne przy wykonywaniu pracy czy w trakcie nauki. Sposobem na to, by maksymalnie odciążyć mięśnie i zapobiec następstwom przeciążeń jest używanie prawidłowo dobranych krzeseł i foteli biurowych. Dla zachowania właściwej postawy istotne będą wszystkie elementy krzesła oraz ich wzajemne współdziałanie. Ważna będzie wysokość i głębokość siedziska wraz z opcjami ich regulacji, a także podłokietniki pozwalające na wsparcie przedramion. Jednym z najważniejszych czynników, które wpływają na komfort siedzenia, oraz możliwość zachowania odpowiedniej pozycji, jest jednak wyprofilowanie oparcia oraz jego dobre przyleganie do pleców.
Dobre podparcie pleców zapewnia możliwość znacznego zmniejszenia nacisków na krążki międzykręgowe i same kręgi, ograniczenie napięcia mięśni i ścięgien oraz ułatwia utrzymywanie kręgosłupa w pionie. Szczególne znaczenie będzie tu miało odpowiednie wyprofilowanie na odcinku lędźwiowym. Podczas długotrwałego siedzenia napięcie w tych okolicach jest bardzo duże i szybko przekłada się na pojawianie się dolegliwości bólowych. Oparcie, które będzie utrzymywało ciągły kontakt z plecami na ich całej powierzchni, zapewnia dobrą stabilność, zwłaszcza gdy jest połączone z mechanizmem dostosowującym się do ruchów siedzącego. Ważnym uzupełnieniem jest zagłówek, który może obniżyć napięcie w okolicach karku i zapobiec bólom szyi.
Wygodna, wyprostowana pozycja daje możliwość zmniejszenia obciążeń mięśni i stawów, gwarantując jednocześnie ich lepsze ukrwienie i dotlenienie. Warto pamiętać, że problemy powodowane przez niewygodne siedzenie oznaczają nie tylko w dłuższej perspektywie kłopoty ze zdrowiem, ale także niższą wydajność pracy. Ciągłe zmiany pozycji czy pojawiające się dolegliwości bólowe wiążą się z marnowaniem czasu oraz pojawianiem się dolegliwości bólowych obniżających zdolność do koncentracji i efektywnej pracy. Prawidłowo dobrane i ustawione krzesła z dobrze wyprofilowanymi oparciami wspierającymi plecy pozwalają na wyeliminowanie aż do 1/3 dolegliwości i zwiększenie efektywnego czasu pracy nawet o kilkanaście procent.
Wybierając krzesło biurowe lub fotel należy zwrócić szczególną uwagę na to, czy oparcie ma odpowiedni kształt pozwalający na przyleganie do pleców na całej swojej długości. Krzesła zapewniające najwyższy poziom ergonomii będą też miały mechanizm utrzymujący oparcie w stałym kontakcie z ciałem, a jednocześnie zagwarantują możliwość regulacji wysokości oparcia, a nawet stopnia, w jakim jest wysunięta jego część przylegająca do pleców na odcinku lędźwiowym. Warto pamiętać, że cennym dodatkiem będzie oparcie wspierające również szyję siedzącego czy pełniący tę funkcję zagłówek.
